Ο έμμηνος κύκλος, είναι μία σειρά από ορμονικές κυρίως αλλαγές στο σώμα της γυναίκας, οι οποίες συμβαίνουν με σκοπό την προετοιμασία της για το ενδεχόμενο εγκυμοσύνης. Έτσι λοιπόν, κάθε μήνα, μία από τις δύο ωοθήκες απελευθερώνει ένα ώριμο ωάριο με σκοπό τη γονιμοποίηση, με μία σύνθετη διαδικασία που ονομάζεται ωοθυλακιορρηξία.
Παράλληλα, μία ομάδα ειδικών ορμονών αναπαραγωγής, προετοιμάζει τη μήτρα για πιθανή εμφύτευση του εμβρύου και εγκυμοσύνη. Στην περίπτωση που το ωάριο δε γονιμοποιηθεί ή δεν υπάρξει εμφύτευση του εμβρύου στη μήτρα, το εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας (ο βλεννογόνος της μήτρας ή αλλιώς ενδομήτριο) απορρίπτεται μέσω του κόλπου. Αυτό ακριβώς είναι η έμμηνος ρύση ή απλά περίοδος.
Ο φυσιολογικός έμμηνος κύκλος αποτελεί σημαντική προϋπόθεση σωματικής αλλά και ψυχικής υγείας για κάθε γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας. Οποιαδήποτε διαταραχή της ομαλής λειτουργίας του αναπαραγωγικού συστήματος, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ικανότητα μιας γυναίκας να λειτουργήσει όπως θα ήθελε στη καθημερινότητα της, η πιο σοβαρή αρνητική επίπτωση των διαταραχών κύκλου, όμως, είναι η υπογονιμότητα.
Η αρχή της εμμήνου ρύσεως (εμμηναρχή) σηματοδοτεί το πέρασμα ενός κοριτσιού στην εφηβεία και την αρχή της γόνιμης φάσης της ζωής της ως γυναίκα, και αναμένεται να συμβεί ανάμεσα στα 9 με 16 έτη, με πάνω από το 50% των κοριτσιών να έχουν μπει στην εφηβεία μέχρι την ηλικία των 13 ετών. Στα πρώτα δύο χρόνια μετά την εμμηναρχή, ο κύκλος μπορεί να είναι πολύ ασταθής. Μετά τη σταθεροποίηση του έμμηνου κύκλου, και έως τη στιγμή που μία γυναίκα θα εισέλθει στην κλιμακτήριο και την εμμηνόπαυση, ο κύκλος της θα επαναλαμβάνεται φυσιολογικά κάθε 21 με 35 ημέρες με μία μέση διάρκεια 28 ημερών.
Ως πρώτη ημέρα κάθε κύκλου ορίζεται η πρώτη ημέρα της εμμήνου ρύσεως, όταν δηλαδή η γυναίκα έχει κανονική ροή αίματος. Η ωορρηξία πραγματοποιείται την 14η ημέρα ενός κύκλου 28 ημερών ή 14 ημέρες πριν την έλευση της επόμενης περιόδου σε ένα κύκλο μεγαλύτερης διάρκειας, πχ τη 17η ημέρα σε ένα κύκλο 31 ημερών. Η περίοδος μπορεί να διαρκέσει από 2 έως 7-8 ημέρες, με μία μέση διάρκεια 3 έως 5 ημέρες. Το αίμα που απορρίπτεται κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως ποικίλει σε ποσότητα από γυναίκα σε γυναίκα.
Σε πολλές γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας εμφανίζει κάποια διαταραχή ο έμμηνος κύκλος τους. Δηλαδή, η περίοδος τους έρχεται νωρίτερα ή αργότερα από το φυσιολογικό, επαναλαμβάνεται δύο φορές τον ίδιο μήνα ή και δεν έρχεται καθόλου. Επίσης μπορεί η περίοδος να διαρκέσει λιγότερες ή περισσότερες ημέρες και η ποσότητα ή ακόμα και το χρώμα του αίματος να είναι πολύ διαφορετικά από το φυσιολογικό.
Στατιστικά, τουλάχιστον ένα 30% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας αναμένεται να βιώσουν μία διαταραχή στον κύκλο τους από καιρό σε καιρό, και στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό δεν είναι επικίνδυνο. Είναι όμως πολύ σημαντικό να διερευνήσουμε σωστά τι προκαλεί την εκάστοτε διαταραχή ώστε να λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα και να προστατέψουμε τη γυναίκα από άλλα λιγότερο ή περισσότερο σημαντικά προβλήματα υγείας.
Ας δούμε όμως πιο συγκεκριμένα, τι εννοούμε με τον όρο διαταραχή κύκλου. Πρόκειται για μία σειρά από διαφορετικά συμπτώματα ή καταστάσεις τα οποία μάλιστα μπορεί και να συνυπάρχουν. Έτσι λοιπόν αναφερόμαστε σε διαταραχές ή ανωμαλίες κύκλου όταν :
- Η περίοδος έρχεται νωρίτερα από 21 ημέρες η αργότερα από 35 ημέρες ή και χάνεται για δύο ή και τρεις κύκλους στη σειρά. Επίσης μπορεί να εμφανίζεται σπάνια (ολιγομηνόρροια) ή και να απουσιάζει εντελώς (αμηνόρροια), πριν από τη χρονική περίοδο που η γυναίκα αναμένεται να εισέλθει στην εμμηνόπαυση.
- Η έμμηνος ρύση είναι πολύ διαφορετική, βαρύτερη ή ελαφρύτερη από το συνηθισμένο, μεγαλύτερης διάρκειας από 7 ημέρες και μπορεί να συνοδεύεται από περιοριστικά για την καθημερινότητα συμπτώματα όπως πόνος, κράμπες, ναυτία, ζάλη, αδυναμία ή και τάση για έμετο (δυσμηνόρροια).
- Εμφανίζεται ήπια αιμορραγία ή κηλίδες αίματος ανάμεσα στις περιόδους ή/ και το φαινόμενο αυτό ξεκινάει περίπου στην ωορρηξία και συνεχίζεται μέχρι να έρθει «κανονικά» η περίοδος.
- Εμφανίζεται αιμορραγία ή κηλίδες αίματος, αφού η γυναίκα έχει εισέλθει στην εμμηνόπαυση ή μετά τη σεξουαλική επαφή
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, καλό είναι να επισκεφθείτε το γυναικολόγο σας, για να αποκλειστούν παθολογικές καταστάσεις που χρειάζονται αντιμετώπιση.
Τα συχνότερα αίτια διαταραχής του κύκλου
Μερικές από τις πιο κοινές αιτίες , άλλες απλές άλλες πιο σύνθετες, που μπορεί να προκαλέσουν διαταραχή στον έμμηνο κύκλο είναι οι παρακάτω:
Εγκυμοσύνη :Μετά την επιτυχημένη εμφύτευση του εμβρύου στη μήτρα, που σηματοδοτεί και την έναρξη της εγκυμοσύνης, το γυναικείο σώμα παράγει συγκεκριμένες ορμόνες που εμποδίζουν την έμμηνο ρύση. Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις , ακόμα και αν υπάρχει εγκυμοσύνη, μπορεί η γυναίκα να έχει στην αρχή μία πιο ελαφριά ή διαφορετική περίοδο. Για το λόγο αυτό, εάν υπάρχει υποψία εγκυμοσύνης, η γυναίκα πρέπει άμεσα να ενημερώσει το γιατρό της και να εξεταστεί.
Ινομυώματα :Τα ινομυώματα (ή αλλιώς λειομυώματα ή αδενομυώματα) είναι καλοήθεις όγκοι του μυϊκού ιστού της μήτρας και αποτελούνται από μυϊκές ίνες και ίνες κολλαγόνου. Αποτελούν πολύ συχνό εύρημα, ενώ είναι συνήθως ασυμπτωματικά. Τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργήσουν εξαρτώνται από το μέγεθος και τη θέση τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όταν βρίσκονται στην εξωτερική επιφάνεια της μήτρας (υποορογόνια) ή οριακά στο τοίχωμα της μήτρας (ενδοτοιχωματικά) δεν δημιουργούν προβλήματα και σπάνια χρειάζονται αντιμετώπιση. Όταν ωστόσο βρίσκονται βαθιά μέσα στο τοίχωμα, ή ακόμη περισσότερο όταν προβάλλουν στην εσωτερική κοιλότητα της μήτρας (υποβλεννογόνια) μπορεί σχετικά συχνά να δημιουργούν προβλήματα με έντονες ή παρατεταμένες αιμορραγίες. Επίσης μπορεί να προκαλούν πόνο (δυσμηνόρροια) κατά την περίοδο ή κατά τη σεξουαλική επαφή. Σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να είναι μισχωτά, να συνδέονται δηλαδή με ένα μίσχο με το τοίχωμα της μήτρας και να προβάλλουν από τον τράχηλο, οπότε και να δίνουν μικρή ή δυνατότερη αιμορραγία μετά τη σεξουαλική επαφή. Δεν είναι πάντα απαραίτητη η αφαίρεσή τους, αλλά χρειάζονται παρακολούθηση. Ο γυναικολόγος σας θα σας συμβουλεύσει σχετικά.
Πολύποδες :Οι πολύποδες είναι στις περισσότερες περιπτώσεις καλοήθη μορφώματα που προβάλλουν στην ενδομητρική κοιλότητα και συνδέονται με μίσχο με τον βλεννογόνο της μήτρας (ενδομήτριο). Συνήθως αποτελούν τυχαίο εύρημα και δεν δίνουν συμπτώματα, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσουν δυνατές ή παρατεταμένες αιμορραγίες, ελαφρά αιμορραγία μετά τη σεξουαλική επαφή, ή και αιμόρροια σε ημέρες που δεν αναμένεται. Σε ποσοστό κάτω του 3% μπορεί να υπάρχουν καρκινικά κύτταρα στην επιφάνειά τους και για το λόγο αυτό πρέπει να αφαιρούνται.
Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) : Μία σημαντική πάθηση που αφορά περίπου το 15% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Αυτή η πάθηση, σχετίζεται με τη δημιουργία μικροσκοπικών κύστεων στις ωοθήκες, κυρίως στην περιφέρεια τους, και με διαταραχή της ωοθυλακιορρηξίας. Στο σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS), οι ωοθήκες παράγουν μεγάλες ποσότητες ανδρικών ορμονών (ανδρογόνων). Τα υψηλά επίπεδα των ανδρογόνων εμποδίζουν τα ωάρια να ωριμάσουν φυσιολογικά και έτσι αναστέλλεται η ωορρηξία. Ως αποτέλεσμα η περίοδος δεν εμφανίζεται. Οι γυναίκες που πάσχουν από το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών συνήθως έχουν σημαντικές διαταραχές κύκλου, ενώ εμφανίζουν και αυξημένη αντοχή στην ινσουλίνη και γενικότερα εικόνα μεταβολικού συνδρόμου. Συχνά εμφανίζουν τάσεις παχυσαρκίας και εμφανίζουν υπερτρίχωση. Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών μπορεί να προκαλέσει υπογονιμότητα και να αυξήσει το ρίσκο εμφάνισης διαβήτη και καρδιοπάθειας. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντική η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση του.
Κύστεις ωοθηκών :Κάποιες φορές συμβαίνει, ακόμα και σε γυναίκες με φυσιολογικό ορμονικό προφίλ και μορφολογία ωοθηκών, κάποιο ωοθυλάκιο να μην σπάσει τη χρονική στιγμή της ωορρηξίας και να δημιουργήσει μια κύστη. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα, αν και μάλλον σπάνια, τη διαταραχή του κύκλου στο σύνολο του.
Στρες :Το χρόνιο στρες ή ένα δυσάρεστο ξαφνικό συμβάν που προκαλεί σοκ στον οργανισμό μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στον κύκλο μιας γυναίκας. Όμως χρειάζεται προσοχή. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση κάθε διαταραχή να αποδίδεται στο στρες, μπορεί να υπάρχουν άλλοι λόγοι, πιο σοβαροί. Απαιτείται προσοχή για να αποκλειστούν πιο σύνθετα ιατρικά προβλήματα, πχ πρόωρη εμμηνόπαυση ή προβλήματα του θυροειδή.
Εξαντλητική δίαιτα η/και άσκηση :Η έντονη καθημερινή άσκηση (αφορά αθλήτριες που κάνουν πρωταθλητισμό) καθώς και οι εξαντλητικές, ανθυγιεινές δίαιτες, ιδιαίτερα όταν συνυπάρχει κάποια τροφική διαταραχή ή ασθένεια που οδηγεί σε χαμηλό δείκτη σωματικής μάζας, είναι δυνατόν να προκαλέσουν διαταραχές στην ωορρηξία καθώς και να μεταβάλλουν τη ποσότητα και τη διάρκεια της περιόδου.
Το αντισυλληπτικό χάπι :Το ορμονικό αυτό σκεύασμα μπορεί να μειώσει σημαντικά μετά από κάποιους μήνες χρήσης την ποσότητα του αίματος που απορρίπτεται με κάθε περίοδο, να κάνει δηλαδή την περίοδο ελαφρύτερη. Για το λόγο αυτό είναι μία καλή επιλογή, εφόσον δεν υπάρχει αντένδειξη, σε γυναίκες με πολύ βαριές περιόδους. Σε κάποιες γυναίκες, η μακρόχρονη χρήση του μπορεί να προκαλέσει φυσιολογικές αλλαγές στο μήκος του κύκλου ή και καθόλου περίοδο.
Ασθένειες :Οποιαδήποτε παθολογική κατάσταση που σχετίζεται με το θυρεοειδή αδένα και την ανώμαλη παραγωγή των θυροειδικών ορμονών (ύπο- /ύπερ-θυροειδισμός ή θυροειδίτιδες) μπορεί να προκαλέσει σοβαρές διαταραχές στον κύκλο. Άλλες ιατρικές παθήσεις, εξίσου σοβαρές, που μπορεί να επηρεάσουν την ομαλότητα του κύκλου σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, η ενδομητρίωση, οι πολύποδες και τα ινομυώματα, ο καρκίνος της μήτρας ή ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, η αναιμία ή άλλες αιμορραγικές διαταραχές, καθώς και ανωμαλίες της υπόφυσης.
Ηλικία, Εφηβεία και Εμμηνόπαυση : Μία εξαιρετικά σημαντική παράμετρος. Λίγο μετά την εμμηναρχή και στα πρώτα χρόνια της εφηβείας, μπορεί να χρειαστεί μεγάλο χρονικό διάστημα, μήνες ή ακόμα και χρόνια, πριν τελικά ο κύκλος σταθεροποιηθεί. Επίσης, σημαντικές διαταραχές κύκλου μπορεί να βιώσει μία γυναίκα που βρίσκεται στην κλιμακτήριο. Η κλιμακτήριος είναι η χρονική περίοδος που προηγείται της εμμηνόπαυσης, δηλαδή του οριστικού τέλους της εμμηνορυσίας. Η κλιμακτήριος μπορεί να διαρκέσει από 2 έως και 8-10 χρόνια. Κατά τη διάρκεια της κλιμακτηρίου μία γυναίκα μπορεί να εμφανίζει διάφορα συμπτώματα, και να έχει μεγάλες ανωμαλίες στον κύκλο της, με περιόδους αμηνόρροιας και περιόδους σχεδόν φυσιολογικής ή ακόμα και έντονης ή μακράς εμμήνου ρύσης.
Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ : Το συκώτι είναι ένα όργανο που παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του έμμηνου κύκλου μιας γυναίκας, λόγω του μεταβολισμού των ορμονών της αναπαραγωγής, των οιστρογόνων και της προγεστερόνης. Καθημερινή κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στο συκώτι και αυτό με τη σειρά του να επηρεάσει τη σωστό μεταβολισμό των ορμονών αυτών στο σώμα, άρα και την περίοδο.
Φλεγμονώδης νόσος της πυέλου :Η φλεγμονώδης νόσος της πυέλου (PID) είναι μια σοβαρή βακτηριακή λοίμωξη του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος. Εμφανίζεται με μεγάλο εύρος συμπτωμάτων, ή, σε κάποιες περιπτώσεις και χωρίς ιδιαίτερα συμπτώματα, ενώ μπορεί να προκαλέσει σημαντικές μεταβολές στην έμμηνο ρύση. Τέλος, χωρίς αντιμετώπιση, μπορεί να προκαλέσει υπογονιμότητα, ακόμη και στειρότητα.
Πρόωρη ανεπάρκεια των ωοθηκών : Πρόκειται για μία κατάσταση που εμφανίζεται σε γυναίκες κάτω των 35 - 40 ετών, στις οποίες οι ωοθήκες δεν λειτουργούν κανονικά. Ο έμμηνος κύκλος εμφανίζει σοβαρές διαταραχές, έρχεται σπάνια ή σταματά νωρίς. Αυτό μπορεί να συμβεί σε ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία για τον καρκίνο με ακτινοβολίες και χημειοθεραπεία, ή στην περίπτωση που υπάρχει βεβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό πρώιμης ανεπάρκειας των ωοθηκών ή κάποια χρωμοσωμική ανωμαλία.
Φάρμακα :Κατά κύριο λόγο, κάποια στεροειδή ή αντιπηκτικά φάρμακα.
Ανάλογα με τα αίτια της διαταραχής του κύκλου, μία γυναίκα μπορεί να έχει την κατάλληλη και πιο αποτελεσματική για εκείνη αντιμετώπιση και θεραπεία. Καλό είναι να γίνει μία προσεκτική και λεπτομερής καταγραφή των συμπτωμάτων, τα οποία στη συνέχεια θα συζητηθούν αναλυτικά. Ο γυναικολόγος σας μπορεί να αντιμετωπίσει την κατάσταση συντηρητικά, φαρμακευτικά, χειρουργικά ή και να υποδείξει έναν εντελώς φυσικό τρόπο αποκατάστασης της ορμονικής -και όχι μόνο - ισορροπίας του οργανισμού (μείωση του στρες, αλλαγές στη διατροφή),εφόσον κάτι τέτοιο είναι εφικτό.