Η ινοκυστική μαστοπάθεια αντιπροσωπεύει μία από τις συνηθέστερες παθήσεις του μαστού σε γυναίκες ηλικίας 30-50 ετών. Ονομάζεται επίσης κυστική νόσος, χρόνια κυστική μαστίτιδα ή δυσπλασία μαστών. Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για νόσημα αλλά για φυσιολογική παραλλαγή και πρέπει να τονιστεί ότι είναι μία καλοήθης πάθηση που είναι ορμονοεξαρτώμενη και η κλινική της πορεία ακολουθεί την ωοθηκική δραστηριότητα.
Παρατηρείται τουλάχιστον στο 68% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας και έχει μικρότερη συχνότητα σε γυναίκες που λαμβάνουν αντισυλληπτικά δισκία. Μετά την εμμηνόπαυση και πριν τα 21 η πάθηση σπανίζει.
Τα αίτια της ινοκυστικής μαστοπάθειας σχετίζονται με τον τρόπο που οι ιστοί του μαστού ανταποκρίνονται στις μηνιαίες μεταβολές των γυναικείων ορμονών (οιστρογόνα και προγεστερόνη), οι οποίες παράγονται από τις ωοθήκες καθ΄ όλη τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας της γυναίκας.
Φυσιολογικά κατά τον εμμηνορρυσιακό κύκλο, το στήθος διογκώνεται και στη συνέχεια επανέρχεται στο αρχικό του μέγεθος. Αυτή η κυκλική του μεταβολή οφείλεται στην ορμονική διέγερση των μαστών που οδηγεί σε διόγκωση των γαλακτοπαραγωγών αδένων και πόρων και σε κατακράτηση υγρών. Ως επακόλουθο, το στήθος είναι οιδηματώδες (πρησμένο), επώδυνο στην ψηλάφηση, ευαίσθητο και γεμάτο με μικρές μάζες στην περίπτωση που η γυναίκα έχει ινοκυστική μαστοπάθεια. Μετά την περίοδο, το μέγεθος των μαστών μικραίνει, ενώ δεν παρατηρείται έντονη ευαισθησία ούτε πόνος και οι όγκοι δύσκολα ψηλαφώνται.
Μία όμως άτυπη ανταπόκριση των μαστών στις ορμονικές επιδράσεις είναι η δημιουργία κλινικών αλλά και ιστοπαθολογικών αλλαγών. Είναι δύσκολο να διαπιστώσει κανείς πού τελειώνουν οι φυσιολογικές και πού αρχίζουν οι ιστοπαθολογικές αυτές αλλαγές. Ούτε η ψηλαφητή οζώδης διόγκωση που βλέπουμε τόσο συχνά σε νέες γυναίκες, αλλά ούτε και η προεμμηνορρυσιακή οζώδης διόγκωση και ευαισθησία που παρατηρείται σε πολλές γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας μπορούν να χαρακτηριστούν ινοκυστική νόσος.
Υπάρχει ινοκυστική νόσος, αλλά είναι μια παθολογοανατομική οντότητα όχι συχνότερη του περίπου 30% των γυναικών ηλικίας μεταξύ 35-45 ετών και που η δομή των μαστών χαρακτηρίζεται από μικρές ή μεγαλύτερες κύστεις, ίνωση, σκληρυντική αδένωση, υπερπλασία των πόρων με θηλωμάτωση και επιθηλίωση που πολλές φορές φτάνει μέχρι άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία των πόρων, κατάσταση η οποία αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου του μαστού.
Προδιαθεσικοί παράγοντες
Στους πιθανούς παράγοντες αυξημένου κινδύνου περιλαμβάνονται:
- H κληρονομικότητα
- Η καθυστερημένη εμμηναρχή
- Η ψυχική υπερένταση και το στρες
- Oι διατροφικές συνήθειες του ατόμου, όπως η πρόσληψη μεγάλης ποσότητας καφεΐνης, ή τροφών και υγρών με μεγάλη περιεκτικότητα σε μεθυλξανθίνες (π.χ. σοκολάτα, τσάι, κόκα- κόλα) και τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος
- Η κατάσταση αυτή είναι ορμονοεξαρτώμενη από τα οιστρογόνα που παράγονται φυσιολογικά στον κύκλο: Η παρατεινόμενη υπεροιστρογοναιμία (που οφείλεται σε έκκριση ή χορήγηση οιστρογόνων ή σε ελαττωματική έκκριση προγεστερόνης) μπορεί να θεωρηθεί προδιαθεσικός παράγοντας, γιατί οδηγεί σε πολλαπλασιασμό των κυττάρων και αποδιοργάνωση της ιστολογικής αρχιτεκτονικής του μαστού.
Ποια τα κυριότερα συμπτώματα;
Σημεία και συμπτώματα της ινοκυστικής μαστοπάθειας περιλαμβάνουν ένα ή και περισσότερα οζίδια στους μαστούς που μπορεί να είναι επώδυνα, έκκριμα από τη θηλή και μαστοδυνία (ευαισθησία στους μαστούς).
Συνήθως ο πόνος εμφανίζεται και στους δύο μαστούς, ενώ πολλές γυναίκες πονούν τόσο που είναι αδύνατο ακόμα και να αγγίξουν το στήθος τους. Κάποιες γυναίκες έχουν μόνο ένα αίσθημα βάρους και κάποιες αίσθημα καύσου. Οι μαστοί με ινοκυστική μαστοπάθεια δίνουν την αίσθηση πολυάριθμων διάσπαρτων χαντρών σε όλο το μαζικό αδένα. Αυτό οφείλεται στη συνεχή ορμονική διέγερση που προκαλεί πάχυνση των ιστών του μαστού, καθώς και ανάπτυξη κυστικών δομών σε αποφραγμένους ή διατεταμένους γαλακτοπαραγωγούς αδένες (οι μεταβολές ινοκυστικού τύπου).
Τα συμπτώματα ενισχύονται χαρακτηριστικά κατά το δεύτερο μισό του εμμηνορρυσιακού κύκλου και φτάνουν στη μέγιστη έντασή τους τις τελευταίες ημέρες πριν από την περίοδο. Στη συνέχεια, παρουσιάζουν ύφεση και ο κύκλος ξαναρχίζει, ακολουθώντας τις μηνιαίες ορμονικές μεταβολές του γυναικείου συστήματος. Η κατάσταση αυτή συνήθως εμφανίζει ύφεση μετά την εμμηνόπαυση.
Ορισμένες κύστες είναι πολύ μικρές, ενώ άλλες μπορεί να είναι στο μέγεθος αυγού. Υπό την επίδραση πίεσης, οι μεγάλες κύστεις μπορεί να αλλάξουν ελαφρώς σχήμα και να μετακινηθούν κάτω από το δέρμα. Τα περισσότερα ινοαδενώματα εμφανίζονται συμπαγή, είναι ελαστικά στην αφή, λεία, με ομαλά και σαφώς καθορισμένα όρια. Επίσης, τείνουν να είναι κινητά κάτω από το δέρμα.
Πως γίνεται η διάγνωση;
Ο γυναικολόγος σας θα μπορέσει να θέσει τη διάγνωση με απλή κλινική εξέταση των μαστών. Σε γυναίκες με ινοκυστικούς μαστούς η ψηλάφηση των μαστών είναι γενικά δύσκολη και χαρακτηρίζεται από πολλαπλούς ευκίνητους όζους, συχνά επώδυνους.
Η κλινική διάγνωση επιβεβαιώνεται μέσω υπερηχογραφήματος των μαστών. Με το υπερηχογράφημα είναι πιο εύκολη η ανίχνευση και η διαφορική διάγνωση μικροσκοπικών όζων που βρίσκονται μέσα σε πυκνό συνδετικό ιστό. Η μαστογραφία σε έντονες ινοκυστικές αλλαγές δεν είναι πάντα διαγνωστική και πρέπει να συμπληρώνεται σε κάθε περίπτωση με υπερηχογράφημα των μαστών. Λόγω της αυξημένης πυκνότητας που έχει ο μαζικός αδένας γυναικών με ινοκυστική μαστοπάθεια, πολλές φορές είναι δύσκολο να ανιχνευθούν εγκαίρως αρχόμενες καρκινωματώδεις βλάβες.
Σε ειδικές περιπτώσεις, όπου παρατηρούνται μεγάλοι όζοι ή κύστεις, η διάγνωση μπορεί να επιβεβαιωθεί με παρακέντηση ή εφ' όσον υπάρχουν ενδείξεις, με λήψη ενός δείγματος του οζιδίου είτε κάτω από υπερηχογραφικό έλεγχο από εξειδικευμένο γιατρό, είτε με χειρουργική αφαίρεση όλου του οζιδίου με γενική αναισθησία προκειμένου να αποκλειστούν άλλες παθολογικές καταστάσεις των μαστών.
Εάν, όμως, το οζίδιο δεν είναι κύστη ή αν δεν είναι δυνατή η παρακέντηση, ο γιατρός πρέπει να ολοκληρώσει τον απεικονιστικό έλεγχο με μαστογραφία, εντοπιστική μαστογραφία ή ακόμα και μαγνητική τομογραφία μαστών.
Η συντριπτική πλειονότητα των οζιδίων του μαστού, περίπου το 85%, είναι καλοήθη. Ωστόσο, κάποια μπορεί να είναι και κακοήθη (καρκίνος μαστού). Συνεπώς, όταν μια γυναίκα διαπιστώνει την παρουσία ενός μικρού ογκιδίου, πρέπει να εξετάζεται από το γυναικολόγο – μαστολόγο της. Οι περισσότερες γυναίκες έχουν μικροοζώδη υφή μαστών, κυρίως στο άνω έξω τεταρτημόριο.
Υπάρχει σχέση της ινοκυστικής μαστοπάθειας με τον καρκίνο του μαστού;
Δυστυχώς σαφής απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν υπάρχει. Παθολογοανατομικές αποδείξεις και επιδημιολογικά δεδομένα συμφωνούν με την άποψη, πως υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στην ινοκυστική μαστοπάθεια και τον καρκίνο του μαστού. Μερικοί ιστολογικοί τύποι ινοκυστικής μαστοπάθειας θεωρούνται δυνητικά προκαρκινικές καταστάσεις. Οι τύποι αυτοί αφορούν μόνο τις αλλοιώσεις που εμφανίζουν υπερπλαστική δραστηριότητα που συνοδεύεται από ατυπίες. Οι γυναίκες με αυτές τις αλλοιώσεις έχουν αυξημένο σχετικό κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.
Σε ορισμένες λοιπόν επίμονες κλινικά και ύποπτες υπερηχογραφικά ή ακτινολογικά περιπτώσεις κρίνεται απαραίτητη η βοψία (για τον ακριβή ιστολογικό καθορισμό της αλλοίωσης).
Συμπερασματικά οι γυναίκες με ινοκυστική μαστοπάθεια κατατάσσονται στην ομάδα υψηλού κινδύνου και πρέπει να παρακολουθούνται συχνότερα κλινικά, υπερηχογραφικά και ακτινολογικά.
Αντιμετώπιση ινοκυστικής μαστοπάθειας
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτείται κατ' αρχάς η απομάκρυνση των παραγόντων που προδιαθέτουν στη νόσο. Έτσι θα πρέπει να αποφεύγεται, ιδιαίτερα τις τελευταίες ημέρες του κύκλου, η κατανάλωση καφέ, τσαγιού, σοκολάτας, ανθρακούχων αναψυκτικών και τροφίμων που ευνοούν την κατακράτηση υγρών όπως οι αλμυρές τροφές (αλλαντικά, παστά κ.ά.). Μία ισορροπημένη διατροφή με πολλές βιταμίνες και φυτικές ίνες, η καλή φυσική κατάσταση και η ελάττωση του στρες μπορούν να μειώσουν την έντονη ευαισθησία των μαστών.
Όταν παρ' όλα αυτά ο πόνος είναι έντονος, μπορεί να βοηθήσει η χορήγηση ήπιων αντιφλεγμονωδών αναλγητικών, η τοποθέτηση θερμών επιθεμάτων (κομπρέσες) και η καλή υποστήριξη των μαστών με σωστό στηθόδεσμο στο σωστό μέγεθος. Πολλές γυναίκες ανακουφίζονται με την επάλειψη των μαστών με φυτικά εκχυλίσματα (π.χ. Primrose Oil).
Συχνά το πρόβλημα βελτιώνεται με την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε Ω3 και Ω6 λιπαρά (λίπος σολομού ή τόνου) και βιταμινών Ε και Β6. Επίσης τα αντισυλληπτικά χάπια μπορούν να προκαλέσουν ύφεση των συμπτωμάτων, ενώ σε πολύ βαριές περιπτώσεις μπορεί να συσταθεί από το γυναικολόγο τεχνητή διακοπή του εμμηνορρυσιακού κύκλου με χορήγηση ειδικών ορμονικών σκευασμάτων.
Συμπερασματικά :
Οι ινοκυστικές αλλαγές των μαστών δεν θα πρέπει να συγχέονται με την ινοκυστική μαστοπάθεια που είναι μια παθολογική οντότητα. Η γυναίκα που αντιμετωπίζει το πρόβλημα των επώδυνων μαστών δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να φοβάται ότι μπορεί να προσβληθεί από καρκίνο του μαστού πιο εύκολα από άλλες γυναίκες, ενώ αυτό που θα πρέπει να εφαρμόζει με συνέπεια είναι η σωστή πρόληψη με αυτοεξέταση των μαστών μία φορά το μήνα και υπερηχογράφημα μαστών μία φορά το χρόνο αν είναι κάτω των 40 ετών. Σε γυναίκες πάνω από 40 ετών συνιστάται επιπρόσθετα η μαστογραφία μία φορά τον χρόνο.
Αν πάσχετε από ινοκυστική μαστοπάθεια, διατηρήστε την ψυχραιμία σας, αποφύγετε το άγχος και προσπαθήστε να αντιμετωπίζετε θετικά εκείνες τις ημέρες. Όπως ήδη θα ξέρετε, η καλή ψυχολογία έχει ευνοϊκή επίδραση και σε σωματικά συμπτώματα, οδηγώντας ακόμη και σε ελάττωση της έντασής τους. Να θυμόσαστε ότι η ινοκυστική μαστοπάθεια δεν είναι νόσος, αλλά μία κατάσταση με την οποία θα πρέπει να μάθετε να ζείτε. Μην αμελείτε, ψηλαφείστε το στήθος σας και θα μάθετε να ξεχωρίζετε τους όζους από τον ινώδη ιστό και τη φυσιολογική υφή του στήθους σας. Έτσι, θα είστε σε θέση να αναγνωρίσετε εγκαίρως οποιαδήποτε μεταβολή και να την αναφέρετε στο γυναικολόγο σας. Απευθυνθείτε σε ειδικό γυναικολόγο – μαστολόγο για τον υπόλοιπο τακτικό έλεγχο. Και μην ξεχνάτε : η πρόληψη παραμένει ο σπουδαιότερος παράγοντας για την υγεία όλων μας.